KosovaLajmeOpinioneRajoni

« GJARPËRINJTË » TANË TË GJAKUT TONË(8)

NË RETROSPEKTIVË…NGA FËMIJËRIA - DROMCA TË PAHARRUARA JETE NË FSHAT

Shkruan :Muhamet Lush Çetta

Në romanin tim « Trungu dhe gjethi », përveç tjerash kisha shkruar një kapitull « Fshati im më i bukur se sa Parisi » !Dhe vërtet kujtimet nga fëmijëria po mbahëkan mend më shumë !

Ishim fëmijë fshati !Kur na informonin se në fshat ose në fshatrat e tjera përreth, kishte dasëm të madhe, na merrnin burrat edhe ne sikurse fëmijë të shkonim dhe duhet të shikonim “ballin e oxhakut” duke futur kokën mes këmbëve të atyre që po rrinin në këmbë !Nuk kishte ende, elektrifikim në ato fshatra !Në një natë pas darkës na morën me vete edhe ne fëmijët të shkonim te Mavriqët në fshatin Staradran !Thoshin se paska ardhur Augustin Ukaj me vëllezër !Kur arritëm ishte oda plot, edhe ne si të përkohëshëm, e s tërmbushnim Odën ashtu të madhe që ishte !Kësaj radhe , për herë të parë shikonim këngëtarë me kravata, teëveshur njëlloj të këngëtarëve Augustin Ukaj, me vëllezër !Ishte ulur pranë tyre dikush po ua fshinte djerset !Po këndohej kënga e Dem Ahmetit, të cilin e njihnin Mavriqët si kushëri !Kjur mpo këndohej rasti i familjes së tij, disa të moshuar si Miftar Asllani, Isuf Zeka dhe të tjerë po qanin dhe po i fshinin sytë me mindilat e tyre !

Isha diku në moshën 13- vjeçare dhe shkoja në shkollën “Ismail Qemajli” në Staradran , kalonim përmes Mavriqëve, të cilët ishin të gjithë të fisit Morinë !Kisha njohur si « dallkaxhi » të birin e Bajrush Arifit, një burrë i qetë, që quhej Arif !Ishte i vetmi djalë i tij, i cili si i ri do të ikte me gjeneratat e para në Gjermani !Kur vinin qerret me kuaj kalonin nëpër fshjatin tonë, Trubohovc i Xhamisë, siç e quanin, sepse kishim afër edhe fshatin Trubuhoc i Shalës, Arif Bajrush Mavraj ishte ndër të parët që dilte para qerreve të krushqve dhe vallëzonte e këndonte !Ishte bërë i dashur për të gjithë !

Më kujtohet kur shpejt u hap lajmi i zi se Arif Bajrushin e kishin therur me thika në Gjermani !Të gjithë u merzitën, madje edhe ne të rinjtë !Duke shkuar në shkollë, takonim Bajrush Arifin , të nxirë fare, i cili dukej se ishte mërzitur shumë për të vetmin djalë që e kishte pasur !

Në këto dasma dhe ndeja, e bënin “shyhret” njerezit e moshuar të atyre anëve që e dinin të kaluarën tonë historike dhe kombëtare ! Krisnin të qeshurat duke ua dëgjuar humorin ose hajgaret ë e tyre !

Në Lagjen tonë Çetaj dhe në mbarë fshatin ishin disa figura të njohura edhe njohës të së kaluarës, por edhe humoristeë!Dhe pa këta burra nuk bëheshin as dasmat, as ndejat e organizuara nga familjet e kësaj ane ?!

Nga këto gosti çfarë nuk kisha ruajtur në mendjen time ?

Si zakonisht imami i asaj kohe në fshatin Trubuhoc, Mullah Ramush Shatri i familjes së njohuir Shatri nga Tomoci, i cili ishte më shumë intelektual e patriot sesa imam !

Kur më kishte thënë mësuesi im më i dashuri Zenun Mavraj « Ulu në shkollë mos shko më në mejtep, e kisha pyetur Mullah Ramush Shatrin si të veproj më kishte thënë « kumbar në cfarëdo xhamie të shkosh, shkijet s’të thonë gjë, këta nuk e djuan shkollën shqipe » !Më bindi definitivisht të vazhdoja shkollën dhe jo mejtepin !!!

E thërrisnin nëpër dasma një Asllan Alinë nga fshati Rudicë dhe Shaban Dautin dhe një Hajdin Hoxhën nga Prekalla të bënin shaka !Për shembull Asllan Alia belbëzonte dhe e nxisnin t’i tregonte të shkuarat e tyre.Pxër shembull e pyesnin Asllan Alinë « Sa djem i ke ? » ;Meqë nuk arrinte të fillonte asgjë me shkronjën « T » përgjigjej « dy e një të madh ».Tregonte vetë ai se kkishte dalë me djemtë ta sbhisnin një lopë në pazar në Pejë !Ishin marrë vesh që lopa të shitej 3000 qese !Por djemët i thonë: « Babë rri ti e shite lopën se ne pa shkojnë të hamë diç ».Mirë iu thotë ky .Vjen klienti i parë dhe i bëhët merak në lopë !Kur e pyesin sa ,ushton kjo lopë, Asllani pa bërë një qas dy, u thot 2000 mijë qese !Ai i sillet frreth e rrotull lopes, sepse iu dikej çmimi i lirë !E bëjnë përhajr dhe Asllan Alia po i priste djemtë !Kur arrijnë ata i thonë « babë shyqyr e paske shitur lopën, po sa e le « ? Ky ju përgjigjet dy mijë qese !Ata i thonë po pse jo tre mijë, ky ju përgjigjet « Eh po ju e dini pse !Shkoni hani ju për veti une jua shes lopët ?! ».Tërë njerëzit në dasëm i mbanin brinjtë duke qeshur !!!

Pra gjëra që s’ harrohen kurrë !!!

Rasti i parë kur kam qenë para vdekjes si fëmijë në fshat !Drini i Bardhë e arpëronte fshatin Trubuhoc !shte rritur shumë , niveli i ujit ngritur shumë, thuajse po bëhej Cunam, sic i thonë tani !Unë duke u kthyer nga Livadhet ,të cilat, fatkeqësisht,u shitën për të shkuar në qytet, rrëshqas dhe para se të më bartëte uji më jep zoti të kapem me njërën dorë për një degë të hollë !U lodha dhe bërtisja të madhe për të më ardhur dikush të më shpëtonte, por kot ngase nuk kishte njeri aty Duke parë vrullin e madh dhe shpejtësinë e Drinit të çuar peshë, e dija se po vdisja ?!

Më lëshon dega e drurit dhe bie në ujin e tërbuar bashkë me zhurmën tmerruese të tij !Duke u sjellr e mbështjellë me valën tërbuese, i thashë lamtumirë jetës !Më kishte humbur vetëdija dhe vala më kishte hedhur afër në breg !Pas disa orësh më erdhi vetëdija dhe e pyes vetën ku qenkam !Dhe më ndihmon Zoti dhe duke bërtitur ika duke u dridhur !!!

Me të dalë, i trishtuar, e pashë me qerre me trinë Jasharin e Kadrive, i cili duke më parë të lodhur, bëri shaka me mua : »A nuk shkonte uji pa ty, pse ore ahmak e bëjshe veten në këtë gjendje ?! »Unë i gëzuar që hypa në qerren e tij, nuk flisja !Duke ecur Jashari ndjesë pastë m’i lëshoi nja dy « gazra me zë » !Pas pak më pyeti « A dëgjove gjë » ? I thash me zë të vogël « pooo ».Më qortonte « pse s’ flet më të madhe ?! ».Unë po skuqesha nga turpi!

Kishin ardhur kombajnët e parë në fshatrat tona !Toka jonë, te livadhet, gjendej afër asaj të Kadriajve !Kur hynte kombanji në grurin e Kadriajve ; aty ku dilnin thasët e grurit rinte Baca Kadri i cili çdo të tretin thes e ndante për skamnorët !!!

Ishte bujar, patriot dhe bukëdhënë !Ishte ndër të burgosurit e Goli Otokut!

Nga fëmijëria e hershme më donte , kurse më vonë pasi ishim në Pejë në vitin 1981 kishte vdekur dhe varrimi i tij u bë lajm i madh dhe i zi, në të cilin, fatkeqësisht, nuk kisha marrë pjesë !

Gjahu i peshqve bashkërisht në Drinin e Bardhë-privilegjoheshin më të varfërit

Në fshatrat e asaj ane të Podgurit në Rrafshin e Dukagjinit, kishte rregulla dhe kritere që respektoheshin.Për shembull caktohej një ditë e diel që meshkujt e mahallëve ose të fshatit, organizonin gjuajtjen e peshkut në Drinin e Bardhë !Ndërpritej uji me një barrikadë ose sçc e quanim « grazhd » dhe prisnim sa peshq po ziheshin, kryesisht trofta dhe krrap !Aty qëndronte një komision i ashtuquajtur për ndarjen e sasive të peshqve !Zakonisht aty si të besueshëm ishin kryefamiljarët më të pasur ! kur bëhej ndarja, ata e njihshin çdo familje sa ishin të pasur dhe sa të varfër !Ata që ishin me skamnorë merrnin më shumë, kurse të pasurit s’ merrnin fare !Kjo ishte lidhja dhe bashkimi mes fshatarëve.Edhe probleme kur kishin mes veti, shkonin paria dhe e zgjidhnin problemin pa zhurmë e pa pasoja !Në lagjen tonë Çetaj kishim një familje Mehmetaj, po ashtu me origjinë nga Isniqi i Deçanit !Familje e urtë dhe e pasur !Dy odat më të njohura ishin në lagjen tonë Çetaj, e Ademve të Çetajve përkatësisht e Kadri Cetajtdhe ajo e Mehmetajve përkatësisht e Ramë Idrizit !Ishte kënaqësi të qëllonim prezent !Dy familjet kishin edhe miq të dijshëm, por edhe të pasur !!!

Kishte edhe humor në këto oda !Shtëpia e Ramë Idrizit, ishte e përbërë edhe nga familjarë më të largët mes tyre, por gjërat ndaheshin sipas numrit të anëtarëve dhe të hiseve tradicionalisht !Për shembull në Shtëpinë e Ramë Idrizit, ishte Halil Beka një lahutar i mirë i cili bënte shaka, kur zinin miq të rinjë!Kur vinin ata përherë të parë Halil Beka u thoshte « Hajdeni miq t’jua tregojmë pasurinë e Sadik Ramës, sepse kur të ndahe mi hisja më e madhe ose gjysma i takonte Ramë Idrizit me fëmijet e tij, Sadik Rama më i madhi dhe të tjerët !Qeshnin shumë !Dy palët zinin miq të fortë !Mehmetajt ishin shumë më sekret sesa Çetajt !

Më kujtohet, një natë te Ramë idrizi kishin mysafirë dhe në mungesë të elektrifikkimit mbanin dritëm me disa llamba !Vesel Beka ishte tahmahqar, dhe po i thoshte vëllait të tij Duqit : »Duq zvogëloji fitilat e llambave ».Ai po i zvogëlonte sa do të duhej !Por kur Veseli i reagonte ,sërish « Edhe më pak Duq ».ai i fryu seciles dhe i fiku të gjithat…filloi qeshja e zhurmshme!

Si i vogël po lexoja veprat e Ndre Mjedjes, të Migjenit dhe të Çajupit, për varfëfrinë dhe ndryshimet mes klasave në Shqipëri !Më motivonin shumë !

Një ditë e ftohët dhe me borë, në fshatin Gjyrakovc (tani Gurrakoc) të Istogjut në të cilin bëhej njjë pazar i vogël, aty e kishim zyrën e ofiqarisë !Me të arritur aty, njerëzit që kishin para futeshin në qajtore dhe në kuzhinën e atëhershme të Kabashëve !

Unë dhe babai, po qëndronim jashtë duke u dridhur me opingat « pirot » në dëborë !Më shkoj mendja se babai s kishte para dhe po i priste të tjerët derisa të dilnin dhe të iknim për në fshat !Prisnim sa do na paguanit duhanin e tharë dhe të paluar ?! Doli një bashkfshatar yni, dhe tha :« ejani te ne dhe mos qëndroni këtu » pra për t’ia paguar ata shpenzimet, kësaj radhe !Babai kërkoi gjerat më të lira që mos ta dëmtonte shumë kusheririn !Ai na i porositi te kompletuara sikurse per vete, përjetova keq !Po, sapo dolem te qendra e grumbullimit na lajmëruan se sa kishim peshë dhe sa para do t’i mirrtte babai im !Kur i mori u gezua shumë dhe jurish për të blerë gjëra të domosdoshme për shtëpi !IIshte ditë e pzaharruar janari, më duket .Menjëherë ia ktheu borxhin Ademit të Rrustemve, për ndihmën që na e beri në lokalin ku po rrinin të gjithë !!!

Vijon :

« GJARPËRINJTË » TANË TË GJAKUT TONË (9)

I SËMURË, POR VAZHDON BETEJËN PËR EKZISTENCË FAMILJARE NË PEJË !!!

 

 

 

 

 

Related Articles

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button